1. Tại sao viêm xoang hàm lại đau răng?
Cảm giác đau nhức răng khi bị viêm xoang hàm không phải do răng bị tổn thương trực tiếp, mà là kết quả của một chuỗi các phản ứng phức tạp xảy ra bên trong cấu trúc xương mặt.
Áp lực từ dịch viêm ứ đọng: Khi niêm mạc xoang bị viêm, nó sẽ sưng lên và tăng tiết dịch. Lỗ thông tự nhiên của xoang (ostium) bị tắc nghẽn khiến dịch mủ không thể thoát ra ngoài. Lượng dịch này tích tụ ngày càng nhiều, tạo ra một áp lực lớn bên trong hốc xoang. Vì đáy xoang hàm nằm rất gần với chóp chân răng của các răng hàm trên, áp lực này sẽ đè nén trực tiếp lên các đầu mút dây thần kinh cảm giác quanh chân răng, gây ra cảm giác đau nhức, ê buốt lan tỏa.
Kích thích dây thần kinh tam thoa (dây thần kinh số V): Dây thần kinh tam thoa là dây thần kinh lớn, chi phối cảm giác cho phần lớn vùng mặt, bao gồm cả răng, nướu và niêm mạc xoang. Khi xoang bị viêm, các tín hiệu viêm sẽ kích thích các nhánh của dây thần kinh này. Do sự chi phối cảm giác chồng chéo, não bộ có thể "nhầm lẫn" tín hiệu đau từ xoang thành tín hiệu đau từ răng, khiến bạn cảm thấy đau ở nhiều răng cùng một lúc mặc dù chúng hoàn toàn khỏe mạnh.
Cơn đau thay đổi theo tư thế: Một đặc điểm khá điển hình của cơn đau do viêm xoang là nó thường tăng lên khi bạn thay đổi tư thế đột ngột, đặc biệt là khi cúi đầu, gập người hoặc nằm xuống. Nguyên nhân là do khi thay đổi tư thế, dịch mủ trong xoang sẽ di chuyển và tạo áp lực lên các vùng khác nhau, gây ra những cơn đau nhói hoặc cảm giác nặng tức ở vùng mặt và răng.
2. Phân biệt đau răng do viêm xoang hàm với bệnh lý răng miệng
Đây là bước cực kỳ quan trọng để có hướng xử lý phù hợp. Việc nhầm lẫn có thể dẫn đến điều trị sai cách, khiến tình trạng không thuyên giảm mà còn có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới đây là những đặc điểm giúp bạn phân biệt hai tình trạng này.
2.1. Dấu hiệu của cơn đau do viêm xoang hàm
Cơn đau xuất phát từ viêm xoang hàm thường có những đặc điểm khá riêng biệt. Cảm giác đau thường lan tỏa ở cả một vùng gồm nhiều răng hàm trên, khiến bạn khó xác định được chính xác chiếc răng nào đang đau. Tính chất của cơn đau là âm ỉ, ê buốt và kèm theo cảm giác nặng tức ở vùng gò má, dưới mắt.
Một dấu hiệu nhận biết quan trọng là cơn đau thường tăng lên rõ rệt khi bạn thay đổi tư thế, chẳng hạn như khi cúi đầu xuống, khi nằm hoặc vào buổi sáng sớm sau khi ngủ dậy do dịch mủ ứ đọng trong xoang suốt đêm. Quan trọng nhất, cơn đau răng này luôn đi kèm với các triệu chứng khác của đường hô hấp như nghẹt mũi, chảy dịch mũi (thường có màu vàng hoặc xanh và có mùi hôi), giảm khả năng ngửi và đôi khi có sốt nhẹ.
2.2. Dấu hiệu của cơn đau do bệnh lý răng miệng
Ngược lại, cơn đau bắt nguồn từ các vấn đề nha khoa như sâu răng, viêm tủy hay áp xe chân răng thường có đặc điểm khu trú. Bạn có thể chỉ chính xác được vị trí chiếc răng bị đau. Cơn đau thường dữ dội, buốt nhói hoặc giật theo từng cơn, đặc biệt tăng nặng khi có các kích thích như ăn đồ nóng, lạnh, ngọt hoặc khi lực nhai tác động trực tiếp vào răng đó.
Cơn đau do bệnh lý răng miệng thường không liên quan đến tư thế của cơ thể nhưng có thể trở nên tồi tệ hơn về đêm. Khi thăm khám, nha sĩ có thể dễ dàng phát hiện các dấu hiệu tổn thương tại chỗ như lỗ sâu, răng bị đổi màu, lung lay, hoặc nướu xung quanh sưng đỏ, có túi mủ.
Việc nhận diện đúng các dấu hiệu này sẽ giúp bạn tìm đến đúng chuyên khoa (Tai Mũi Họng hoặc Nha khoa) để được chẩn đoán và điều trị hiệu quả.
3. Cách xử lý khi bị đau răng do viêm xoang hàm
Việc điều trị cần tập trung vào giải quyết nguyên nhân gốc rễ là tình trạng viêm trong xoang. Dưới đây là các biện pháp bạn có thể áp dụng, từ chăm sóc tại nhà đến can thiệp y tế.
3.1. Các biện pháp hỗ trợ tại nhà
Những phương pháp này giúp làm giảm triệu chứng và hỗ trợ quá trình điều trị chính.
Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Đây là biện pháp nền tảng. Rửa mũi giúp làm sạch bụi bẩn, chất gây dị ứng và loại bỏ dịch nhầy, mủ viêm ra khỏi khoang mũi, làm thông thoáng đường thở và giảm áp lực trong xoang. Bạn nên sử dụng bình rửa mũi chuyên dụng để đảm bảo nước muối có thể đi sâu vào các hốc xoang. Thực hiện 1-2 lần mỗi ngày.
Xông hơi mũi: Hơi nước nóng giúp làm loãng dịch tiết đặc, làm ẩm niêm mạc và giảm sưng nề. Bạn có thể xông hơi bằng máy xông hoặc đơn giản là trùm khăn qua đầu và hít hơi nước nóng từ một bát nước lớn. Thêm vài giọt tinh dầu (bạc hà, khuynh diệp, tràm trà) có thể giúp tăng cảm giác dễ chịu và thông mũi.
Chườm ấm: Dùng một chiếc khăn ấm đắp lên vùng má và trán bị đau trong khoảng 10-15 phút, lặp lại vài lần trong ngày. Hơi ấm giúp tăng cường lưu thông máu và làm dịu cơn đau tức.
Uống đủ nước: Uống nhiều nước, đặc biệt là nước ấm, trà thảo dược, giúp làm loãng dịch nhầy trong cơ thể, bao gồm cả dịch trong xoang, giúp chúng dễ dàng được dẫn lưu ra ngoài hơn.
Ngủ đủ giấc và kê cao gối: Giấc ngủ chất lượng giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Kê cao gối khi ngủ giúp dịch trong xoang không bị ứ đọng, giảm áp lực và cảm giác đau nhức vào buổi sáng.
Tránh các tác nhân kích thích: Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với khói thuốc lá (cả chủ động và thụ động), bụi bẩn, không khí lạnh, khô và các chất gây dị ứng. Sử dụng máy lọc không khí và máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ có thể mang lại lợi ích.
3.2. Các phương pháp điều trị y khoa
Khi các biện pháp tại nhà không đủ hiệu quả, bạn cần đến gặp bác sĩ để được chỉ định các phương pháp điều trị chuyên sâu hơn.
Sử dụng thuốc theo chỉ định:
- Thuốc kháng sinh: Nếu nguyên nhân là do nhiễm khuẩn, bác sĩ sẽ kê đơn kháng sinh phù hợp để tiêu diệt vi khuẩn. Bạn cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian điều trị, không tự ý ngưng thuốc dù triệu chứng đã thuyên giảm.
- Thuốc chống viêm, giảm đau: Các loại thuốc như Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể được sử dụng để kiểm soát cơn đau và hạ sốt.
- Thuốc xịt mũi chứa Corticosteroid: Giúp giảm phản ứng viêm, sưng nề của niêm mạc mũi xoang, cải thiện tình trạng nghẹt mũi và giúp lỗ thông xoang mở ra.
- Thuốc kháng Histamin: Được chỉ định nếu viêm xoang có liên quan đến yếu tố dị ứng.
Can thiệp nha khoa: Nếu nguyên nhân viêm xoang xuất phát từ nhiễm trùng răng, việc điều trị nha khoa là bắt buộc. Tùy vào tình trạng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị tủy, cắt chóp, hoặc nhổ răng gây bệnh để loại bỏ hoàn toàn ổ nhiễm trùng.
Phẫu thuật: Trong các trường hợp viêm xoang hàm mãn tính, tái phát nhiều lần, có polyp hoặc các biến chứng khác, phẫu thuật nội soi mũi xoang (FESS) có thể được cân nhắc. Phẫu thuật này nhằm mục đích làm sạch mủ trong xoang, loại bỏ các mô viêm và mở rộng lỗ thông xoang để phục hồi chức năng dẫn lưu tự nhiên.
4. Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Đừng chủ quan với các triệu chứng. Hãy tìm đến cơ sở y tế uy tín nếu bạn gặp phải một trong các dấu hiệu sau:
- Cơn đau ở vùng hàm trên, răng hoặc mặt kéo dài hơn vài ngày và không có dấu hiệu thuyên giảm.
- Các triệu chứng ngày càng nặng hơn, đau dữ dội, sốt cao trên 38.5 độ C.
- Đau răng kèm theo các triệu chứng rõ rệt của viêm xoang như nghẹt mũi, chảy dịch mũi hôi, đau đầu, nặng mặt.
- Thị lực thay đổi, sưng hoặc đỏ quanh vùng mắt.
- Các triệu chứng tái đi tái lại nhiều lần, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Việc thăm khám sớm giúp chẩn đoán đúng nguyên nhân và có phác đồ điều trị hiệu quả, ngăn ngừa các biến chứng không mong muốn.
5. Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm xoang hàm
Không phải ai cũng có nguy cơ mắc viêm xoang hàm như nhau. Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng bạn gặp phải tình trạng này, bao gồm:
Cơ địa dị ứng: Những người bị viêm mũi dị ứng, hen suyễn có niêm mạc đường hô hấp nhạy cảm hơn, dễ bị viêm và sưng nề khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, lông động vật, bụi bẩn.
Cấu trúc giải phẫu bất thường: Vẹo vách ngăn mũi, polyp mũi hoặc cấu trúc lỗ thông xoang hẹp có thể cản trở sự lưu thông không khí và dẫn lưu dịch nhầy, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
Sức đề kháng suy giảm: Hệ miễn dịch yếu do căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, dinh dưỡng kém hoặc mắc các bệnh mãn tính (như tiểu đường) làm giảm khả năng chống lại các tác nhân gây nhiễm trùng.
Vệ sinh răng miệng kém: Không chăm sóc răng miệng đúng cách dẫn đến sâu răng, viêm nướu, viêm nha chu, tạo ra các ổ nhiễm trùng tiềm tàng có thể lan lên xoang hàm.
Thói quen hút thuốc lá: Khói thuốc lá chứa nhiều hóa chất độc hại gây kích ứng và làm tê liệt các lông chuyển (cilia) trong niêm mạc mũi xoang, làm giảm khả năng làm sạch tự nhiên của đường hô hấp.
Môi trường sống và làm việc: Thường xuyên tiếp xúc với không khí ô nhiễm, khói bụi, hóa chất hoặc môi trường có độ ẩm thấp cũng là một yếu tố nguy cơ.
6. Các phương pháp chẩn đoán viêm xoang hàm tại cơ sở y tế
Khi nghi ngờ các triệu chứng của bạn liên quan đến viêm xoang hàm, bác sĩ sẽ cần thực hiện một số phương pháp chẩn đoán để xác định nguyên nhân:
Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng bạn đang gặp phải, đồng thời kiểm tra vùng mặt, ấn vào các điểm xoang để đánh giá mức độ đau. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra tổng quát tình trạng răng miệng để tìm các dấu hiệu nhiễm trùng.
Nội soi mũi xoang: Đây là một thủ thuật phổ biến. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi mềm có gắn camera và đèn chiếu sáng để quan sát trực tiếp bên trong hốc mũi, lỗ thông xoang và các cấu trúc lân cận. Phương pháp này giúp phát hiện tình trạng viêm, sưng nề, dịch mủ, polyp hoặc các bất thường về cấu trúc.
Chụp X-quang (phim Blondeau-Hirtz): Phim X-quang có thể cho thấy hình ảnh mờ của xoang bị viêm do ứ đọng dịch hoặc niêm mạc dày lên.
Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan): Đây được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán viêm xoang. CT Scan cung cấp hình ảnh 3D chi tiết về cấu trúc xương và mô mềm của toàn bộ hệ thống mũi xoang, giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ viêm, tình trạng tắc nghẽn và phát hiện các biến chứng tiềm ẩn. Đặc biệt, CT Cone Beam (thường có ở các phòng khám nha khoa hiện đại) rất hữu ích trong việc khảo sát mối liên quan giữa chân răng và sàn xoang.
7. Kết luận
Viêm xoang hàm gây đau răng là một tình trạng nghiêm trọng cần được chú ý và xử lý kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân và triệu chứng sẽ giúp người bệnh có những biện pháp phù hợp để giảm thiểu cơn đau và ngăn ngừa các biến chứng. Hãy chủ động thăm khám và tuân thủ chỉ định điều trị để bảo vệ sức khỏe răng miệng của bạn.
